kakaiarts: มกราคม 2021

บ่าดินกี่ โค้ง….แหล่งสุดท้ายของลำปาง

บ่าดินกี่โค้งตัน

ลานธรรมนาคราช...บ้านนากว้าวกิ่ว อำเภอแม่ทะ จังหวัดลำปาง
ออกแบบโดยศิลปิน
อาจารย์ทรงศักดิ์ วงศ์วัง

พ่อสล่าทรงศักดิ์ รับงานสร้างลานธรรมพญานาคราช ณ วัดสันดอยน้อย อำเภอแม่ทะ จังหวัดลำปาง

โดยการออกแบบครั้งนี้ นำเศรียรพญานาคจากบันไดนาคโบราณ

อายุกว่า 50 ปี มาจัดวางใหม่ ให้คนสักการะ โดยทำเป็นลานธรรม ก่ออิฐ ทางภาคเหนือเรียกว่า บ่าดินกี่ตัน เมื่อมองดูบ่าดินกี่ตัน ให้อารมณ์ ความรู้สึกเก่าแก่โบราณ และสงบ

ในงานครั้งนี้สล่าเลือกใช้บ่าดินกี่โบราณ ซึ่งในปัจจุบัน การทำบ่าดินกี่โค้งไม่มีร่อง ไม่เจาะรูหายากแล้วและไม่ค่อยทราบว่าแหล่งทำอยู่ที่ไหน แต่ลักษณะก้อนใหญ่ 8 นิ้วมีคนทำอยู่สองที่ คือบ้านหรือโรงงานพี่ติ้ง เลยวัดหลวงพ่อเกษมลำปางไป แต่เมื่อไปถึงบ้านพี่ติ้ง สอบถาม ไม่มีการทำอิฐโค้งเพราะนาน ๆ มีคนสั่งมา และทางโรงงานพี่ติ้งก็แนะนำให้มาหาตามานิตย์ ที่ชุมชนทำอิฐโบราณหน้าวัดพระบาท อำเภอเมือง จังหวัดลำปาง ทางไปบ้านหนองหญ้าปล้อง อำเภอเมือง จังหวัดลำปาง เมื่อพ่อสล่าและแม่เอ๋ไปถึงบ้านตานิด ก็พบกับตามานิตย์หรือตานิตย์ กำลังนั่งปาดดินลงบนพิมพ์ไม้บ่าดินกี่ อย่างอารมณ์ดี เพราะทำไปด้วย นั่งฟังเพลงจากวิทยุไปด้วย ดูมีความสุขในการทำงานค่ะ

เมื่อไปถึงก็ยิงคำถามที่อยากรู้เลยนะคะ เกี่ยวกับวิธีการทำบ่าดินกี่ตัน เพื่อจะสั่งไปใช้ในงานตกแต่ง พ่อสล่าถามตานิตย์กี่วันแห้ง ตาบอก สองสามวันถ้าแดดแรง ถ้าไม่มีแดดก็เป็นอาทิตย์ถึงจะแห้ง ราว ๆ หนึ่งเดือนกว่าเผาที เพราะแรงหมดแล้ว

ในชุมชนบ่าดินกี่โบราณหน้าวัดพระบาทนี้ มีคนทำบ่าดินกี่ราว ๆ สี่ห้าครัวเรือน ที่แม่เอ๋มองเห็นด้วยตาเปล่านะคะ เป็นชุมชนเล็ก ๆน่ารักค่ะ และแม่เอ๋ก็มองเห็นวิถีชีวิตของตานิตย์และยายแหล้ม ทำงานที่รักด้วยความสบายใจสุขใจตามไปด้วยค่ะ

ตานิดกับดินโค้งที่มีแห่งเดียวในลำปาง ภาพแม่เอ๋ถ่ายเองค่ะ

ดินนานำมาหมักกับแกลบหนึ่งคืน อัตราส่วน แกลบเต็มหนึ่งถังขาวตามภาพต่อดินนาเต็มกะบะ หมักน้ำ 1 คืน และปาดดินลงพิมพ์ดิน

พิมพ์ดินโค้ง เคุณตานิตย์เป็นพิมพ์ดินชิ้นเดียว บางที่ บางโรงงานที่แม่เอ๋เคยเห็นจะเป็นพิมพ์หลายช่อง

เมื่อปาดดินเป็นก้อน ตากไว้ให้แห้งในที่ร่มเพื่อให้ดินหดตัวแห้ง หากตากแดด ดินหดตัวไว ก้อนดินจะแตกระแหง ทำอิฐไม่ได้ คล้าย ๆ กับการทำถ้วยจานเซรามิคเลยค่ะ เรื่องการคลายตัวของน้ำและการหดตัวของดิน ป้องกันการเกิดการแตกตากในที่ร่มมีอากาศถ่ายเท ดินจะค่อย ๆ แห้งและไม่แตก นำไปเผาไม่เกิดของเสียค่ะ

เมื่อเริ่มแห้งดีก็นำมาเรียงตามภาพที่เห็น

จากนั้นเมื่อแห้งสนิทก็นำไปเรียงในเตาเผาตามภาพที่เราเห็นค่ะ

ตานิดปั้นดิน เรียงเตาจนเต็มใช้เวลาราว ๆ 40 วันค่ะ นัดเป็นนัดจริง ๆ และตรงเวลามาก นัดวันที่ 20 มกราคม 2564 ยายก็โทรมาเลยนะคะ รอบแรกแม่เอ๋ไปขนเอง 300 ก้อน หนักอยู่นะคะ จากพระบาทมาที่บ้านนากว้าว รอบสองอีก 300 กว่าก้อน ยายแล้มและหลานมาช่วยขน ส่วนรอบที่สามยายขนใส่รถกะบะลูกชายของยาย ชื่อพี่ปุ๊มาส่งเองที่ลานธรรมพญานาค แต่ยังไม่หมด รอบที่ 4 จ้างรถหกล้อขนมาจากในเมือง ค่าขน พันห้าร้อยบาทรวมค่าแรงขนขึ้นรถ ลงรถ

ระยะทางจากในเมืองมาที่วัดสันดอยน้อย ลานธรรมที่สล่าจะปูอิฐ ระยะทางเกือบ 40 กิโล ขนอิฐมาที่ปูจนสำเร็จตามที่ศิลปินต้องการเลยค่ะ คือสวยมาก อิฐแดงทำมือ บ่าดินกี่แฮนด์เมด